Špinat (spanać) je jednogodišnja biljka kratke vegetacije (30-60 dana). Gaji se kao proljetni, jesenji i ozimi usijev i u zaštićenom prostoru prije, poslije ili između neke druge povrtarske vrste. Veoma dobre rezultate daje pri pokrivanju agrotekstilom. Gaji se zbog zelenih listova koji se koriste kao salata i za varivo. List je bogat bjelančevinama (2,28%), a ističe se i sadržajem gvožđa (4 mg/100 g suve materije), zatim kalijuma i kalcijuma, a od vitamina beta karotenom. Špinat sadrži oksalnu kiselinu i često pri neodgovarajućim klimatskim uslovima i obilnom đubrenju azotom sadrži velike količine štetnih nitrata i nitrita. Nitrata i oksalne kiseline ima više u mladim listovima, a posebno je visok sadržaj u lisnim drškama.

Špinat, prema nekim autorima, vodi porijeklo iz regiona Irana i Afganistana a prema drugim praformama špinata je Spinacea tetranda, divlji špinat, koji raste na Kavkazu. U zapadnu Evropu dospio je u XII veku. Razlikujemo var. inneimis sa glatkim sjemenom i var. spinosa sa bodljikavim sjemenom. Sorte sa glatkim sjemenom najčešće imaju listove sa produženim lancetastim, okruglim ili tupo zaobljenim vrhom, slabo ili jako naborane površine i te sorte su otpornije prema prijevremenom cvjetanju. Sorte sa bodljikavim sjemenom brzo cvjetaju, otpoma su na niske temperature i imaju jako nazubljene listove. Razlikuju se listovi rozete koji se koriste za ishranu i listovi cvijetnog stabla koji nisu jestivi.

U početku vegetacije obrazuje se lisna rozeta. Period formiranja listova je različit i zavisi od sorte. Kod ranih sorti rozeta se formira za 28-35 dana, srednje ranih za 36-42 dana, a kod kasnih za više od 42 dana. U zavisnosti od faze rasta i položaja u rozeti, oblik i veličina lista se mijenjaju, ali su karakteristične sortne odlike najviše izražene u tehnološkoj zrelosti. Veoma su značajni novostvoreni hibridi neutralne reakcije na dužinu dana ili hibridi kratkog dana, sa dugim vegetativnim rastom, što omogućava njihovu proizvodnju i u toku dugog dana.

Špinat niče za oko 12-15 dana. Tokom prvih mjesec dana vegetacije rast je usporen, a najintenzivnije obrazovanje listova je između 30-60 dana vegetacije. U jesenjoj sjetvi špinat prezimljava u fazi nekoliko listova, što znači da miruje u periodu decembar - februar. Nastajanjem dužeg dana i viših temperatura dolazi do izbijanja cvijetnog stabla, kod ozimih sorti već krajem aprila, a kod proljetnih u drugoj dekadi maja. Špinat dobro podnosi niske temperature. Sjeme niče na temperaturi 3-4°C, a najbolje na 20°C. Optimalna temperatura za razvoj vegetativnih organa je 13-16°C, a generativnih 25°C. Kritična minimalna temperatura je 1°C , a maksimalna 30°C. Biljke u fazi prvih listova mogu uspješno da izdrže od -6 do -8°C. Dobro ukorijenjene biljke pod snježnim pokrivačem mogu da podnesu i temperaturu do -20°C. Temperatura veća od 25°C ubrzava starenje biljaka i obrazovanje cvijetonosnih stabala.

Svjetlost - Potreba špinata za svjetlošću nije velika, zbog čega daje zadovoljavajuće prinose i kad se gaji kao međukultura. Špinat je biljka dugog dana. Sa dužim danom internodije se izdužuju, obrazuje se produženo stablo a kasnije i cvjetovi. Ako mlade biljke u toku mjesec dana rastu na temperaturi od 5-15°C , a pri 12 satnom danu, ranije će cvjetati nego ako je temperatura u prvim mjesecima bila iznad 15°C. Zbog toga brže cvjeta špinat sijan u jesen nego u ljeto. U toku zime gaje se sorte otpome prema niskim temperaturama, za proljetni period sorte sa dugim stadijumom jarovizacije i dugim fotoperiodom, a u ljetnom periodu sorte sa dugim stadijumom jarovizacije ili neutralne na dužinu dana.

Voda - Špinat ima velike potrebe za vodom, prije svega zbog slabo razvijenog korjenovog sistema i njegovog rasprostiranja u površinskom sloju. Špinat ima visok transpiracioni koeficijent a kratku vegetaciju u kojoj biljka stvara veliku vegetativnu masu. U nedostatku vlage sporo se razvija, brzo stari i posle formiranja 3-4 lista obrazuje generativne organe (na višoj temperaturi). Optimalna vlažnost zemljišta je 60-70 % PVK, a vazduha 80-85 %. Biološka svojstva špinata su bitna za određivanje vremena proizvodnje i regulisanje uslova u plastenicima.

Zemljište - Za uspješno gajenje špinata neophodna su veoma plodna, srednje teška zemljišta, lako propustljiva i dobre strukture. Špinat ne podnosi kisela zemljišta, već ona bogata kalcijumom. Najpogodnije zemljište je sa pH 60,5-7.

Špinat je najčešće prethodna, odnosno naknadna kultura, odnosno međuusjev u plasteniku.

Đubrivo - Sa 10 t prinosa špinat iznosi iz zemljišta 50 kg azota, 20 kg fosfora, 40 kg kalijuma i 20 kg kalcijuma. Zbog opasnosti od nagomilavanja štetnog NO3, špinat se najčešće đubri sa 80-100 g/10 m2 azotnih, fosfomih i kalijumovih hraniva. Pri tom se koriste sporo razgradiva azotna đubriva, a đubri se prije sjetve. Za špinat je bolji amonijačni oblik azotnog đubriva jer smanjuje sadržaj oksalne kiseline i NO3 u listovima.

Sorte - Treba gajiti sorte sa bržim rastom (za plastenike), a za neposredno pokrivanje agrotekstilom sorte otpome prema niskim temperaturama. Za zimski period gajenja treba koristiti sorte sa nježnim lisnim drškama jer se tako smanjuje sadržaj štetnog N03. Najčešće se gaje sorte bolero, volter, sitra, prins, sprint, a za neposredno pokrivanje agrotekstilom ozime sorte tipa viraflaj (pri sjetvi u jesen i pokrivanju u proljeće ), kao i sorte koje sporo cvjetaju (tiko, mazurka buterflaj i sorte tipa matador), a pogodne su za ranu proljetnu sjetvu i pokrivanje agrotekstilom.

(Izvor: Poljoprivreda Niša; prilagodio: Agro-Eko Magazin)

{facebookpopup}