Ovom prilikom ćemo u okviru oblasti pčelarstva predstaviti primjer iz prakse dugogodišnjeg pčelara Slobodana Jevtića iz Kostolca, koji je sa nama i ranije dijelio svoja znanja i iskustva. Ovog puta tema se tiče matica – trtuša i lažnih matica:

Pri pregledu jedne pčelinje zajednice primjetio sam da matica polaže jajašca oplođena ali ne i oplođena. Po ramovima ima zatvorenog legla, radiličkog i trutovskog pomiješanog, ali se vidi da, kada se ide ka periferiji košnice sve mlađe leglo i isto teži ka sve više trutovskih ćelija. Uzrok tome je da je matica trutuša.

Matica trutuša nesi samo neoplođena, trutovska jajašca jer joj je ponestalo muških oplodnih stanica. Razliku između matice trutuše i lažnih matica uočit ćete po položaju jajašaca u ćelijama. Matica trutuša nose jedno jajašce pravilno na dno ćelije, a lažne matice nosu po nekoliko jajašaca u jednu ćeliju uglavnom sa strane po ivicama ćelije. Obje pčelinje zajednice izvlače matičnjake. Ako zaključite da se radi o matici trutuši, treba je naći i ubiti. Znači - matica je krenula normalno da polaže i radilička i trutovska jaja, i nakon nekog vremena počne da zaleže samo trutovska jaja u radiličke ćelije.

Iz oplođenog jajeta rađaju se pčele , a iz neoplođenih jaja rađaju se trutovi, tako da nakon nekog vremena iz raznoraznih razloga matica jednostavno krene da polaže samo trutovska jaja neoplođena u radiličke ćelije, i neminovno je da će društvo da propadne ako se ne interveniše sa drugom maticom iz rezerve.

Razlika između matice trutuše i lažne matice je u tome da matica trutuša jest pčelinja matica koja je jedina sposobna da polaže oplođena jaja iz koji se rađaju pčele i neoplođena jaja iz kojih se rađaju trutovi. Zajedničko za maticu trutušu i lažnu maticu jesu trutovi. Trutovi od matice su polno sposobni dok su od lažnih matica trutovi nesposobni za oplodnju i izgledaju zakržljali (degenerici)

Šta uraditi?

• Povaditi sve ramove iz košnice i staviti negdje sa strane, naći maticu i ubiti je
• Izbaciti i istresti sve pčele iz košnice
• U košnicu istu staviti ramove iz nukleusa ili oplodnjaka sa sparenom maticom od 2 do 6 rama
• Uviti to radi reda jednim listom novine koji poprskam rakijom (može se prskati i povidonom da bude mokra novena)
• Isflitati pčele na ramove iz košnice izvađeni može šećernim sirupom ili šećerom u prahu
• Sve to stresti negdje iza košnice na nekom čaršavu
• Pčele se vraćaju u svoju košnicu sa sirupom i rado ulaze bez tuče
• Ne dirati nekoliko dana, tri do četiri
• Otvoriti - matica primljena zaleže
• Ramovi koji su ostali bez pčela - staviti u naku jaku košnicu koja će te ćelije izregulisati a trutova se osloboditi - iste poprskati vodom da izbace trutovsko leglo
• Poslije četiri dana kada vršiti kontrolu, dodati nešto od ramova po potrebi

Pravi razlog, po mom shvatanju, je taj da je matica kod oplodnje - oplodnja obavljena loše, a šta je sve uticalo na lošu oplodnju, to je diskutabilno. I još jedno nepisano pravilo: matice treba mijenjati svake druge godine zbog sigurnosti.

Lažne matice

To su pčele radilice sposobne da polažu jaja, i to kada ugine matica i dugotrajne obezmatičnosti pčelinje zajednice, uz zapušenost i lošu njegu, dolazi do pojave pčela radilica sa razvijenim jajnim cjevčicama.

Pošto radilice ne mogu biti sparene, ove pčele polažu neoplođena jaja iz kojih se razvijaju samo trutovi. Kada u gnijezdu nema legla, obične pčele radilice se preobraćaju u lažne matice, hrane se mliječom koji same proizvode, naknadno se polno razviju i postanu sposobne da polažu jaja.
Pčele – lažne matice mogu da se pojave i u društvu sa normalnom maticom koja vrlo malo polaže jaja. Broj pčela – lažnih matica u jednoj zajednici može čak dostići procenat od 85%. Jedna lažna matica položi maksimalno do 30 jaja. Najviše lažnih matica ima u obezmatičenim društvima koja dugo ostanu bez matice i bez legla, na primjer 3 - 4 nedjelje ili više. Pčele lažne matice se spolja ne razlikuju od normalnih radilica i njihovo prisustvo se može otkriti tek kada počnu da polažu jaja i da odgajaju leglo.

Zbog toga što ne mogu trbuhom da dohvate dno ćelije, one polažu po zidovima jaja i to po tri -četiri u ćeliju i to bez reda, ovde – onde, razbacano. Radiličke ćelije sa trutovskim bivaju zatvorene i to ispupčenim poklopcima grbavo leglo.

Trutovi koji se izlegu iz takvih larvi su sitniji od normalnih i sa nepotpuno razvijenim organima
Najbolja sanacija je skloniti košnicu, to društvo isflitati šećernim sirupom i istresti negdje iza mjesta gde je stajala košnica. Pčele će ući u susjednu bez borbe jer unose sa sobom nektar.

Piše: Slobodan Jevtić; prilagodio: AGRO-EKO Magazin